Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΟΥ 19ου και 20ου αιώνα. 

Από τον 19ο αιώνα μέχρι τις μέρες μας η ιστορία του λιμανιού είναι τόσο πλούσια σε γεγονότα και σημαντική για το εμπόριο και τη βιομηχανία της Ελλάδας που δύσκολα κλείνεται σε μερικές γραμμές. 

Ας επιλέξουμε τα εξής: 

Το 1834, με τη μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα από το Ναύπλιο, το νεοσύστατο κράτος στρέφεται στην ανάπτυξη του λιμανιού. Έρχονται οι Χιώτες από τη Σύρο- πλούσιες οικογένειες που θα γίνουν η ανερχόμενη εμπορική και βιομηχανική αστική τάξη του Πειραιά-, και οι Υδραίοι. 

Γιατί ήταν τόσο μεγάλη η σημασία του; Ήταν επίνειο της Αθήνας και κόμβος τριών βασικών δρόμων του εμπορίου στη Μεσόγειο: Των σιτηρών από τη Μαύρη Θάλασσα και την Αλεξάνδρεια, του εξαγωγικού εμπορίου της Τουρκίας, της Αιγύπτου, της Ελλάδας, της Περσίας και της Νότιας Ρωσίας προς τη Δυτική Ευρώπη. Των εισαγωγών βιομηχανικών προϊόντων από την Αγγλία και τις άλλες βιομηχανικές χώρες προς την Τουρκία, την Περσία και την Ελλάδα. Αργότερα, με τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ έγινε κέντρο για τις επισκευές και τον ανεφοδιασμό των πλοίων. 

Με δυο λόγια βρισκόταν στο σταυροδρόμι μεγάλων ναυτιλιακών γραμμών της περιοχής. Όσο δεν υπήρχαν ανεπτυγμένοι χερσαίοι δρόμοι στην Ελλάδα, τα πλοία, και στη συνέχεια οι σιδηρόδρομοι, έκαναν το λιμάνι του Πειραιά «αρχή των πάντων»!  

Ακριβώς γι’ αυτό το λόγο, φυσικά, και ...υπέφερε. Βομβαρδίστηκε πολλές φορές στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου πολέμου και της Κατοχής από Ιταλούς, Γερμανούς, Άγγλους και Αμερικανούς και χιλιάδες κάτοικοι έμειναν άστεγοι. 

Ποιες βιομηχανίες αναπτύχθηκαν στο λιμάνι: Μεταξύ 1835-1930 μεγάλες βιομηχανίες εγκαταστάθηκαν εδώ και δημιουργήθηκαν αποθήκες για τη φύλαξη των προϊόντων που εισάγονταν και διακινούνταν στη χώρα, ή παράγονταν και εξάγονταν. Χάρη στα μεγάλα βιομηχανικά κτίρια που διασώζονται -και αρκετά αρχίζουν να ανακαινίζονται για να επαναχρησιμοποιηθούν-, μπορείς να πάρεις μια εικόνα της εποχής. Tο 1852 το λιμάνι έγινε κέντρο συγκέντρωσης και αποθήκευσης σταριού κάτι που οδήγησε στη δημιουργία αλευρόμυλων. Το 1900 λειτουργούσαν στην πόλη 50 αλευρόμυλοι! Μερικοί βιομήχανοι παρήγαγαν μαζί και ζυμαρικά. Υπήρχαν επίσης εργοστάσια ζαχαροπλαστικής που έβγαζαν χαλβά, ταχίνι, λουκούμια, κουφέτα. Κοντά στο λιμάνι αναπτύχθηκαν κεραμοποιεία, υφαντουργεία, μεταξουργεία, κλωστήρια. Από το 1870-1874 και μετά εδραιώθηκε η Πειραϊκή κλωστοϋφαντουργία -μάλιστα, το 1920 διατηρούνταν 34 κλωστοϋφαντουργεία. Η σταφίδα, ήταν η πρώτη ύλη στην οινοπνευματοποιία και η εύκολη προμήθειά της από το λιμάνι έφερε την ανάπτυξη του κλάδου. Το 1900 λειτουργούσαν 9 οινοπνευματοποιεία συν τα δύο μεγαλύτερα που έκαναν σημαντικές εξαγωγές: Tο περίφημο « Σ. και Α. Μεταξά» και «Τ. και Ν. Πιπινέλη». Φυσικά, όλα αυτά τα χρόνια αναπτύσσονταν τα ναυπηγεία, μεγάλα και μικρά, και οι μεγάλοι ναυτιλιακοί οίκοι άνοιξαν πρακτορεία εδώ από το 1875. Μαζί τους είχαν την ...τιμητική τους και τα μηχανουργεία όλων των ειδών και το 1880 που ο ατμός χρησιμοποιήθηκε στη ναυτιλία, ο κλάδος εξελίχθηκε περισσότερο. 

Φαντάσου την εικόνα: Το λιμάνι του Πειραιά με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που έρχονταν ή έφευγαν «για τα ξένα». Με τους εμπόρους, τους τραπεζίτες, τους πολιτικούς, τους πλοιοκτήτες, αλλά και την εργατική του τάξη. Το λιμάνι, ένα χωνευτήρι κοινωνικών τάξεων και ανισοτήτων, ανθρώπων από την Ελλάδα, αλλά και τις ξένες χώρες, με διαφορετικούς πολιτισμούς, συνήθειες, γεύσεις, προσδοκίες. Μια βιομηχανική εργατούπολη που έριχνε ζηλόφθονες ματιές στα νεοκλασικά μέγαρα και τραγουδούσε τους καημούς της στα ρεμπετάδικα. Το λιμάνι του Πειραιά πάντα σε κίνηση, να μεταλλάσσεται διαρκώς: ανάπτυξη, κάμψη και πάλι ανάπτυξη. Το εθνικό λιμάνι που συνδέθηκε μέσω σιδηροδρόμων και στη συνέχεια δρόμων με την υπόλοιπη Ελλάδα και τελικά ενώθηκε με την Αθήνα και την Περιφέρειά της σε ενιαίο αστικό χώρο. 

Το 1930, με την ίδρυση του Οργανισμού Λιμένος Πειραιά (ΟΛΠ) και τα έργα εξωραϊσμού, το λιμάνι ξεκίνησε τη νέα του πορεία στον 20ο αιώνα.

Και σήμερα; Εκμοντερνισμένο, με διαρκείς επενδύσεις σε έργα βελτίωσης των υποδομών του, εξακολουθεί να είναι η «αλυσίδα» που συνδέει την ηπειρωτική Ελλάδα με τα νησιά του Αργοσαρωνικού, του Αιγαίου και την Κρήτη. Όπως και η βασική θαλάσσια πύλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο νοτιοανατολικό της τμήμα.

Γι’ αυτό κι εμείς κάθε τόσο ... «πάμε λιμάνι»! Και ακούμε νοερά τη φωνή της Μελίνας Μερκούρη: Όσο κι αν ψάξω δεν βρίσκω άλλο λιμάνι, τρελή να μ’ έχει κάνει όσο τον Πειραιά...Το βραβευμένο με Όσκαρ το 1961 τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι από την ταινία-σταθμό του Ζιλ Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή».