Ο Πειραιάς στην Αρχαιότητα

Το όραμα του Θεμιστοκλή για την ανάπτυξη της Αθήνας ως ναυτικής υπερδύναμης χάρη στον Πειραιά με τα τρία φυσικά του λιμάνια τα οποία οχυρώθηκαν, περιλάμβανε και την ανάπτυξη του εμπορικού λιμανιού: Του Κανθάρου (Mεγίστου, σύμφωνα με τον Παυσανία) που είναι το σημερινό κεντρικό λιμάνι της πόλης. Η συνολική έκτασή του στην αρχαιότητα ήταν μεγαλύτερη από τη σημερινή. Οι άκρες των θαλάσσιων τειχών κατέληγαν στις δύο ακτές (Ακρωτήριο και Ηετιώνεια) με οχυρούς πύργους που συγκρατούσαν αλυσίδες (κλείθρα) για να κλείνουν και να αποτρέπουν αιφνιδιασμούς των εχθρών. Ο όρμος του Κανθάρου ήταν πολεμικός ναύσταθμος (ο δεύτερος μεγαλύτερος μετά της Ζέας) με ναυπηγεία και νεώσοικους. Προστάτευε το εσωτερικό του εμπορικού λιμανιού, του Εμπορίου όπως το ονόμαζαν, γύρω από το οποίο είχε κτιστεί χωριστό τείχος. Η οργάνωση και λειτουργία του λιμανιού επί Περικλή, συνεχιστή του έργου του Θεμιστοκλή, ήταν εντυπωσιακή -ένας προάγγελος της σύγχρονης! Μάλιστα, μέσα από το τείχος αυτό έγιναν δημόσια κτίρια και στοές, που εντυπωσίαζαν και δήλωναν την υπεροχή της Αθήνας, ενώ στο λιμάνι κατασκευάστηκαν προβλήτες και προκυμαίες για τα πλοία και χωρίστηκαν οι περιοχές ανάλογα με τα είδη των εμπορευμάτων. Στη διάρκεια του 5ου αι. ο Κάνθαρος έγινε το σημαντικότερο λιμάνι στη Μεσόγειο! Από αυτό εξαρτιόταν η οικονομική ευημερία του Αστέως και ο εφοδιασμός του με βασικά είδη (κυρίως σιτάρι), ξυλεία, μεταλλεύματα και δούλους.

Σημαντικά ήταν και τα έσοδα από τους λιμενικούς φόρους (η λεγόμενη πεντηκοστή). Ο Πειραιάς ήταν τόπος συνάντησης των εμπόρων από όλο τον κόσμο, το πρώτο διεθνές τραπεζικό κέντρο και χρηματιστήριο εμπορευμάτων και ναύλων, καθώς και ένα σημαντικό σημείο βιοτεχνικής δραστηριότητας.