Εξαιρετικά κτίρια

Ο απόηχος του αεικίνητου λιμανιού του Πειραιά συνοδεύει τις ομιλίες, τη μουσική και τα γέλια στις «βεγγέρες», τις συζητήσεις των κυρίων για το εμπόριο, την πολιτική και τη διεθνή κατάσταση και τις εκμυστηρεύσεις μεταξύ των καλοντυμένων κυριών.   
Σημείωσε αυτή την ιστορική περίοδο: 1880-1928. 
Τσίλερ, Λαζαρίμος, Ζίζιλας. Θυμήσου και αυτά τα ονόματα. Τους αρχιτέκτονες που μαζί με άλλους υπέγραψαν τη νεοκλασική ταυτότητα της πόλης στα χρόνια της ευημερίας της. 
Ο νεοκλασικισμός, ο εκλεκτικισμός, μαζί με άλλα ρεύματα, όπως το μπαρόκ, που ανθούσαν στο εξωτερικό, αποτυπώθηκαν στις όψεις και στις λεπτομέρειες των κτιρίων με τις οροφογραφίες, τα αετώματα, τα πήλινα ακροκέραμα, τα φουρούσια, τους εξώστες. Πολύ αξιόλογα δείγματα αυτών των θαυμαστών οικημάτων διατηρούνται σήμερα σε διάφορα σημεία της πόλης, μαζί με νεότερα κτίρια, ή εντυπωσιακά δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής. 
 

Πάμε βόλτα, λοιπόν. 

• Στο κέντρο και στα λιμάνια  
  Το  Δημοτικό Θέατρο: το νεοκλασικό κόσμημα και επίκεντρο της πολιτιστικής ζωής της πόλης, κτίστηκε σε σχέδια του Ι. Λαζαρίμου και εγκαινιάστηκε το 1895.  
  - Το μέγαρο Βάττη (Μπουμπουλίνας και Ακτής Μιαούλη). Συνδυάζει τη μπαρόκ με την εκλεκτικιστική αρχιτεκτονική και χρονολογείται στο 1924. Αρχιτέκτονας ήταν ο Α. Νικολούδης που σχεδίασε επίσης τη στοά Νικολούδη και τον κινηματογράφο Αττικόν στην Αθήνα. Η αρχική του χρήση ήταν διπλή: ως ξενοδοχείο και ως έδρα επιχειρήσεων. Το 1944 εδώ στεγάστηκε το Κεντρικό Λιμεναρχείο Πειραιά. Στις δεκαετίες του 1950 και 1960 έγινε έδρα Ναυτιλιακών εταιρειών και το 1970 αγοράστηκε από την Εθνική Τράπεζα. 
  - Το σπίτι της οικογένειας Στρίγκου (ακτή Μουτσοπούλου και Β’ Μεραρχίας). Ανήκει σήμερα στο Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη. Θεωρείται ότι ήταν έργο του Έρνεστ Τσίλλερ. Το νεοκλασικό αγοράστηκε το 1917 από τον επιχειρηματία Γ. Στρίγκο. Επιτάχθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα στη διάρκεια της Κατοχής και αργότερα έγινε Λέσχη Αξιωματικών.  
  - Η οικία Μεταξά (Γρηγορίου Λαμπράκη 101). Ανακαινισμένο μεταξύ 2001-2005 εκπροσωπεί επάξια των διάσημο αρχιτέκτονά του Έρνεστ Τσίλλερ και βρίσκεται στην καρδιά της πόλης. Κτίστηκε μεταξύ 1897-1899 και ανήκε στον γνωστό βιομήχανο Σπυρίδωνα Μεταξά το επώνυμο του οποίου έγινε σήμα-κατατεθέν των μπράντυ. Οι οροφογραφίες του αποτέλεσαν έμπνευση για τον Τσαρούχη που το ζωγράφισε όταν φιλοξενήθηκε εκεί στα νεανικά του χρόνια (1920-25). Δείτε το εξωτερικά από όλες τους τις πλευρές, φανταστείτε το όταν ήταν στις δόξες του, και θαυμάστε τα αγάλματα στην ταράτσα, τους κήπους με τους φοίνικες, τους εξώστες και τα οικόσημα που στολίζουν τις αυλόπορτες με τα κιγκλιδώματα. 
  - Το παλιό Ταχυδρομείο (Φίλωνος 29). Το κομψό νεοκλασικό των αρχών του 20ου αιώνα στεγάζει την Δημοτική Πινακοθήκη). Το έλεγαν και Τηλεγραφείο, ή Τηλεφωνείο. Κτισμένο μεταξύ 1889-1901 οργανώθηκε ως ταχυδρομική υπηρεσία για να εξυπηρετεί τις εμπορικές συναλλαγές. 
  - Βιβλιοθήκη Αικατερίνης Λασκαρίδη (Πραξιτέλους και Μπουμπουλίνας). Το τριώροφο νεοκλασικό θα το θαυμάσετε και εσωτερικά, τις ώρες λειτουργίας της βιβλιοθήκης.  
  - Το Χατζηκυριάκειο Ορφανοτροφείο Θηλέων (Κλεισόβης 18, κοντά στο λιμάνι, θα το δείτε εξωτερικά καθώς λειτουργεί ως Ίδρυμα Παιδικής Προστασίας). Χαρακτηρισμένο από το ΥΠΠΟ ως «Έργο Τέχνης και Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο», το στιβαρό νεοκλασικό κτίσμα έδωσε το όνομά του στη γύρω περιοχή. Αναπτύσσεται γύρω από ένα πολύ μεγάλο εσωτερικό αίθριο, έχει τοξωτά παράθυρα, περιμετρική στοά και 4 επίπεδα. Εκφράζει τη νεοκλασική τυπολογία της εποχής. Κτίστηκε το 1883 σε έκταση 50 στρεμμάτων. Η ιστορία του τελειωμό δεν έχει...  Υπήρξε ξενοδοχείο, νοσοκομείο, κέντρο για την περίθαλψη προσφύγων, επιτάχθηκε από τις κατοχικές δυνάμεις, τους Άγγλους και  την Ελληνική κυβέρνηση.  
  - Η Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (λεωφόρος Χατζηκυριακού 48). Αντικρύζοντάς το σίγουρα θα αναρωτηθείτε, οπότε να σας πούμε εξ αρχής πως ναι, πίσω από το εντυπωσιακό νεοκλασικό συγκρότημα των 3 κτιρίων βρίσκεται και πάλι η υπογραφή του διάσημου Βαυαρού αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλλερ. Η ύπαρξη του οφείλεται στο κληροδότημα του Έλληνα εθνικού ευεργέτη Πανταζή Βασσάνη (γι’ αυτό λέγεται και Βασσάνειο Μέγαρο). Ολοκληρώθηκε το 1904 και στέγασε τη σχολή αξιωματικών του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Από την ίδρυσή της έως σήμερα η Σχολή εκπαιδεύει αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού και θεωρείται μια από τις καλύτερες παγκοσμίως. 
• Σταθμός ΗΣΑΠ. Το αποκαλούσαν Μέγαρο Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων Αθηνών -Πειραιώς. Κατασκευάστηκε στο πρότυπο του αντίστοιχου σταθμού στο Μιλάνο τη δεκαετία του 1920, με αρχιτέκτονες τους Μιλτιάδη και Ιάσωνα Αξελό.
• Ο Πύργος του Πειραιά. Καλωσορίζει και αποχαιρετάει τους ταξιδιώτες εδώ και πολλά χρόνια: Το 25όροφο κτίριο του 1970 είναι το δεύτερο ψηλότερο στην Αττική. Τα επόμενα χρόνια θα μεταμορφωθεί σε βιοκλιματικό, καθώς γίνεται πλήρης ανακατασκευή του. 
• Στην Καστέλλα. 
  - Η οικία του βιομήχανου Πατσιάδη (γωνία πλατείας Αλεξάνδρας και ακτής Κουντουριώτου). Ανάμεσα στα πολλά νεοκλασικά κτίρια του 19ου αιώνα που θα ανακαλύψετε περπατώντας στην όμορφη συνοικία, θα δείτε και τμήμα των δίδυμων μεγάρων που έκτισε ο Έρνεστ Τσίλλερ όταν εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα και η οποία βαφτίστηκε με το όνομά του. Το χαρακτηρίζει ο μεταλλικός κώνος στην οροφή. Είχε στεγάσει το Ιταλικό Προξενείο και διάφορα εστιατόρια. Οι οροφογραφίες του είχαν διατηρηθεί για πολλά χρόνια.
• Βιομηχανικά κτίρια 
  Στην οδό Πειραιώς, στο λιμάνι, στην συνοικία του Αγίου Διονυσίου και του Παπαστράτειου, οι όγκοι των βιομηχανικών κτιρίων κυριαρχούν και εντυπωσιάζουν. Άλλα από αυτά παραμένουν εγκαταλελειμμένα, σε άλλα έχουν ξεκινήσει ή επίκεινται σημαντικές επενδύσεις για αναστήλωση και επανάχρηση. Αξίζει να περπατήσετε στις περιοχές του Αγίου Διονυσίου και του Παπαστράτειου όπου κάποια από τα δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής έχουν μετατραπεί σε γκαλερί και χώρους ψυχαγωγίας.

Info 

• Μια σειρά από ενδιαφέροντα νεοκλασικά υπάρχουν στην Υψηλάντου, στην Ευαγγελίστρια, στη Βούλγαρη, στην Περικλέους. Τρία νεοκλασικά, εκ των οποίων σώζεται ανακαινισμένο το μεσαίο, ξεχωρίζουν και στην περιοχή της Τερψιθέας (στην Ηρώων Πολυτεχνείου).
• Υπολογίζεται πως υπάρχουν στον Πειραιά περίπου 3.500 κτίρια της περιόδου 1840-1940 με ιδιαίτερη πολιτιστική και ιστορική σημασία. Έχει ξεκινήσει επίσημη καταγραφή με σκοπό τη διάσωσή τους.